Vanwege het coronavirus werken onze medewerkers thuis.

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Terreurverdachten Eindhoven De negen terrorismeverdachten uit Eindhoven waren hoogopgeleid en zeer conservatief. Planden ze ook aanslagen?

Sportscholen blijven langer dicht vanwege corona, is het nieuws op 22 maart van dit jaar. Maar Marwan M. heeft een oplossing gevonden, schrijft hij die avond op Facebook. Met zijn vriendengroep uit de Eindhovense buurt Woensel – „shab Woensel” noemt hij die – heeft Marwan een garagebox gehuurd. Op een filmpje dat hij erbij plaatst, is de garage te zien vol fitnessapparaten en halters. Op een tafeltje staat een blikje Red Bull. Islamitische gezangen klinken uit de speakers.

Op Facebook wordt instemmend gereageerd op zoveel inventiviteit. Vrienden vragen wanneer ze langs kunnen komen om te sporten. Maar ook inlichtingendienst AIVD kijkt mee – met zorg. In een geheim bericht aan het Openbaar Ministerie (OM) zal de dienst later melden dat een van de mannen de oefeningen in de garagebox ziet als training voor de gewelddadige jihad. Er start een opsporingsonderzoek, dat twee weken geleden uitmondde in de arrestatie van de hele fitnessgroep. De negen mannen worden verdacht van het voorbereiden van aanslagen. Tijdens een filmavondje in september besprak een aantal van hen de mogelijkheid van het doden of ontvoeren van de politici Mark Rutte, Geert Wilders en Thierry Baudet.

Volgens hun advocaten waren zij dit nooit écht van plan. Er zou sprake zijn geweest van foute humor tijdens het bekijken van een gewelddadige actiefilm. Bij huiszoekingen zijn geen wapens of explosieven aangetroffen. Dinsdag beslist de raadkamer of het voorarrest van de groep wordt verlengd. Dat zal een indicatie zijn voor hoe serieus de rechtbank de bewijzen neemt.

Wat al vaststaat, is dat de Eindhovense zaak sterk afwijkt van andere terrorismezaken. De meeste jongeren die zich aansloten bij terreurbeweging IS, kwamen uit kansarme omgevingen waarbij problemen als werkloosheid, schulden en trauma’s aan de oppervlakte lagen. Uit een rondgang in de omgeving van de Eindhovense verdachten doemt een heel ander beeld op: dat van hoogopgeleide jongeren met een migratieachtergrond die voluit deelnemen aan de Nederlandse samenleving.

Neem de tweelingbroers met een Turkse achtergrond, die tot de groep verdachten behoren. Zij worden in 2012 vanwege hun goede studieprestaties in een lokale krant opgevoerd als „knuffelallochtonen” en „rolmodellen” voor andere Turkse jongeren. In het interview vertellen ze hoe ze kinderen in de moskee proberen te stimuleren om zo hard mogelijk hun best te doen op school.

Zelf promoveren ze in de natuurkunde – één van de broers zelfs met een publicatie in het gerenommeerde vakblad Nature – en gaan werken voor een hightechbedrijf.

Het waren gewoon goedaardige jongens

Op de universiteit waar ze hun promotieonderzoek deden, was wel opgevallen dat de broers „erg strak in het geloof zitten”, zoals een oud-collega het verwoordt. „Als we met de hele groep ergens heengingen en er werd alcohol gedronken, wilden zij er niet bij zijn.” Het leidde soms tot discussies over hun geloofsbeleving, maar altijd op een „gemoedelijke” manier. „Het waren gewoon goedaardige jongens.”

Tegelijkertijd trok de tweeling volgens het OM op met een Eindhovense vriendengroep die onderling jihadistische berichten uitwisselde. De vrienden zongen bijvoorbeeld strijdliederen in de auto en keken naar video’s waarin IS-instructeurs uitleggen hoe je aanslagen op „de ongelovigen” moet plegen. Tot in detail wordt uitgelegd hoe je met een mes of explosief de meeste slachtoffers maakt.

Veel van het jihadistische materiaal zou afkomstig zijn van Marwan M., die volgens bronnen met kennis van het strafdossier naar voren komt als hoofdverdachte. Ook deze Marwan is hoogopgeleid. Net als enkele andere verdachten studeerde hij aan de TU Eindhoven. Daar is hij in 2017 mede-oprichter van Salaam, een islamitische studentenvereniging. Marwan blijft tot het eind van zijn studie in 2019 woordvoerder van de vereniging. In interviews legt hij uit hoe Salaam „een brug wil slaan met niet-moslims” en bij de TU ijvert voor een grotere gebedsruimte.

Salaam positioneert zich als een moderne club voor conservatieve studenten. Voor mannen zijn er Playstation-avondjes, voor vrouwen een taekwondo bootcamp. Er worden lezingen gehouden door de salafistische prediker Umair Bantvawala, over het vinden van een geschikte huwelijkspartner. Aan studerende vrouwen wordt in een Salaam-podcast uitgelegd hoe ze hun dochters „zo jong mogelijk” moeten aanleren de hijaab te dragen en geen strakke kleren aan te doen. De podcast gaat ook in op de worsteling die deze strenggelovige studenten ervaren met de seculiere wereld om hen heen: hoe ga je om met werkgevers of collega’s die het maar raar vinden dat je jezelf bedekt?

De huidige voorzitter van Salaam laat per mail weten dat de vereniging „geschrokken” is van de arrestaties. De aangehouden mede-oprichter staat volgens hem bekend als „een vrij ingetogen en nette jongen”. Hij heeft nooit „ook maar het kleinste vermoeden” gehad dat hij ooit zou opduiken in een zaak als deze. „We vinden het ontzettend vervelend dat we hiermee in verband worden gebracht.” Meerdere verdachten zouden hebben deelgenomen aan activiteiten van Salaam, maar geconfronteerd met hun namen wil de voorzitter daar niet op ingaan.

De universiteit was niet de enige plek waar de negen verdachten elkaar van kenden. Ze woonden ook bij elkaar in de buurt, in het Eindhovense Woensel, en kwamen in de daar gevestigde El Forkaan moskee. In dit gebedshuis, waar in het verleden jihadisten zijn opgedoken, organiseren jongeren buiten de traditionele gebeden om speciale lezingen en lessen. Een van deze jongerenclubjes noemt zich de Eindhovense Moslim Jongeren, die zich manifesteert via een Facebookpagina waar volgens meerdere bronnen de verdachten achter zitten.

De Facebookgroep kwam in december 2019 voor in het dreigingsbeeld van terrorismecoördinator NCTV. De coördinator noemde het initiatief in verband met het verspreiden van impliciete jihadistische boodschappen. Het zou gaan om lezingen en berichten die niet duidelijk pro-IS zijn, maar wel binnen het extremistische gedachtengoed passen.

Zo plaatsen de Eindhovense moslimjongeren op de dag van de verkiezingen voor de Tweede Kamer, 17 maart, een fragment uit een preek van Abdelhamid Ain el-Hayat. De in Noord-Brabant actieve prediker roept daarin moslimjongeren op niet te gaan stemmen. Meedoen aan democratie is een „zonde”, mede omdat de partijen waarop gestemd kan worden „zullen instemmen met wetten die homoseksualiteit toestaan”. Ain el-Hayat waarschuwt moslims die toch willen stemmen: Allah zal de „huichelaars” bestraffen.

De imam richt zijn boodschap ook op hoogopgeleiden. In dezelfde preek wijst hij moslimvaders op het belang van studeren. „Stuur je zonen om technische studies te volgen en natuurwetenschappen te studeren!” Zo’n studie is echter niet bedoeld om in Nederland een bestaan op te bouwen. Nee, zegt Ain el-Hayat, „je bent een gast in Nederland”. Moslims dienen na hun studie te vertrekken naar een islamitisch land. „Wanneer zij terugkeren naar hun landen kunnen zij hen van dienst zijn.”

Dit is de ultraconservatieve omgeving waarin de Eindhovense jihadverdachten verkeerden. Maar ging er daadwerkelijk gevaar uit van de groep? De vraag voor de rechter is hoe serieus de uitlatingen van de verdachten over een aanslag op Rutte en zijn collega’s genomen moeten worden. Volgens bekenden van de verdachten moet het stoere praat zijn geweest. „Ik roep thuis ook wel eens iets over politici. Maar dat méén je toch niet”, zegt een kennis van de groep. „En als die garagebox zo’n geheim trainingskamp voor de jihad was, waarom zetten ze er dan vrolijk een filmpje van op Facebook?”

Dat filmpje staat nog steeds online. Een van de laatste reacties is van iemand die voor de grap opmerkt: ‘I’m calling the cops’.

Heeft u een tip over dit onderwerp, ziet u een spelfout of feitelijke onjuistheid? We stellen het zeer op prijs als u ons daarover een bericht stuurt. U kunt ons ook anoniem een tip geven.